Rwanda

Rwanda, ik kende het eigenlijk alleen van de genocide en de film Hotel Rwanda, niet wetende dat het zo’n prachtig land is. Het wordt ook wel het land van de 1000 heuvels en bergen genoemd. Ooit was het tijdens de kolonisatie van Belgie 1 land samen met Burundi. De grensovergang is makkelijk, behalve dat er net 3 bussen met religieuzen voor ons aankomen en we dus een paar uur bezig zijn om ons 3 maanden oost-afrika visum te verkrijgen, geldig in Rwanda, Uganda en Kenia voor 100 $. Eenmaal over de grens verschilt het nog niet veel met Burundi maar als we naar de stad Butare rijden, is het echt een groot verschil. Een universiteitsstad die er naar Afrikaanse begrippen netjes en georganiseerd uitziet met relatief veel mensen in westerse kleding, op gympies, we voelen, nou ja, ik, ineens wat underdressed in mijn uitgelubberde broek met totaal versleten teenslippers. Voor het eerst sinds maanden maar weer eens een spijkerbroek aangetrokken. We hadden wat adressen waar we de wagen eventueel zouden kunnen parkeren maar dat leverde weinig op. Dan maar eerst naar het Chinese restaurant dat er zowaar was. Wagen aan de rand van de hoofdweg geparkeerd en dat werd uiteindelijk ook onze slaapplaats want de hotels in de buurt waren vol / gesloten. Blijft toch wel een beetje spannend als je nog niet weet hoe een land in elkaar steekt. Was geen probleem.

Rwanda, land van de genocide, ruim 800.000  doden, Tutsi maar ook gematigde Hutu, vermoord, verminkt, verkracht in 100 dagen tijd. Ik lees erover en kan het niet bevatten. Hoe mensen, de Hutu’s en de Tutsi’s, eerst eeuwenlang samenleven waarbij de Tutsi’s wel de heersende minderheid was en dat dan de bevolking kan  worden aangezet om de Tutsi’s te vermoorden. Op gruwelijke wijze werden  buren, peetouders, oppassers van kinderen, vrienden en bekenden en soms familie afgeslacht door mannen met machetes waarbij ledematen werden afgehakt. Vrouwen en meisjes werden stelselmatig verkracht, vaak door mannen die bekend waren met HIV / aids of dmv voorwerpen. De Belgen hadden het makkelijk gemaakt om de Tutsi’s te vinden door hun rassen registratiebewijzen waarop stond of je Hutu of Tutsi was.  Ooit waren de Tutsi’s de veehouders / machthebbers en de Hutu’s de boeren. Of je Hutu of Tutsi was hing af van de hoeveel vee die je had. Er werd onderling getrouwd en je kon van Hutu Tutsi worden als je meer vee had. Nadien was het verboden voor Hutu’s om met Tutsi’s te trouwen en werden de Tutsi’s neergezet als mensen van wie al het slechte kwam, kakkerlakken. Via een radiostation dat door de meeste mensen werd beluisterd werd er op steeds fanatiekere wijze aangezet tot geweld. Er werden uit China honderdduizenden goedkope machetes besteld die al maanden voor de genocide aankwamen. De lijsten met Tutsi’s en gematigde Hutu’s waren klaar. De VN was op de hoogte gesteld van de op handen zijnde genocide. Er werd benoemd dat met 5000 manschappen een slachting zou kunnen worden voorkomen. De VN heeft uiteindelijk buitenlanders geevacueerd. Er werd niet ingegrepen. 

Op 6 april 1994 werd het vliegtuig waarin de presidenten van Burundi en Rwanda zaten, neergeschoten. De Tutsi’s kregen hiervan de schuld (al werd er later ook gezegd dat militante Hutu’s het gedaan zouden kunnen hebben) en er werd opgeroepen (ook met naam en adres via de radio) om de “kakkerlakken” uit te roeien, wat dus ook gebeurde. Onvoorstelbaar dat mensen die buren, vrienden of bekenden van elkaar waren, die samen naar dezelfde kerk gingen, van de ene op de andere dag dezelfde mensen afslachten met een machete of verkrachten. Veel geestelijken vingen mensen op maar er waren er ook heel veel die het wel best vonden wat er gebeurde of doorgaven aan de milities dat er mensen zaten verborgen in hun kerk. De directeur van SOS kinderdorpen was een van de aanstichters van de massamoord op 50.000 mensen. Hun was verteld dat ze veilig waren in een school op een heuvel. Het was een leugen, ze werden omsingeld en afgeslacht. In het hele land lagen hondderdduizenden lijken in de straten, in putten of waar dan maar ook. Er waren overal wegafzettingen waar ter plekke mensen werden afgeslacht en op de stapel lijken werd gegooid die er al was.

We zijn in de buurt van Butare en in Kigali naar grote memorialplaatsen geweest. Het valt niet te bevatten. Er waren gemummificeerde lijken (die enorm stonken) van mannen, vrouwen en kinderen, skeletten waaraan je kunt zien dat ze met een machete zijn bewerkt. In Kigali een massagraf met 250.000 mensen. Overlevenden hebben vaak geen flauw idee waar de resten van hun familieleden of vrienden terecht zijn gekomen.

Uiteindelijk kregen de rebellen meer de overhand, kwam er meer steun en na 100 dagen, een kleine miljoen mensen minder, heel veel wezen en vrouwen die kinderen moesten krijgen van hun verkrachters verder , was de genocide over. 

De Fransen waren er verantwoordelijk voor dat een heleboel daders weg konden vluchten. Er werden er een aantal berecht. Nadien werden er een soort community rechtbanken opgericht waarbij vergeving eigenlijk de opzet was. Het systeem was ooit van belang in de community als er bijvoorbeeld iemand met de geit van een ander vandoor was gegaan. Dat is toch wel heel wat anders dan je buren die je gezin hebben uitgemoord.

Geen vrolijk reisverhaal maar het was voor ons wel heel erg aanwezig. Overal door het land zijn er grote of kleine memorialgebouwen. En ik vond het vreemd om oudere mensen te zien en vroeg me af of iemand dader was geweest. De machete is in heel Afrika iets dat je dagelijks ziet, hier kreeg het toch wel een heel andere lading…

Maar verder dus prachtig, meer dan prachtig. Met bergen, meren en vulkanen. Zeker ook rondom Volcanoes National Park echt prachtig. En heel veel mensen. Er is ook voorspoed, dat zie je vooral terug in de steden. Ik vraag me dan af waar het geld vandaan komt. Rwanda ontkent dat het actief is in DRC Congo maar het is bekend dat een van de meest beruchte militante groepen in DRC, M23, uit Rwanda komt. In Congo wordt een strijd geleverd door zo’n 120! groepen om de (zelfzame) metalen, die wij allemaal nodig hebben voor onze batterijen, mobieltjes etc. Verder de bekende armoede met mensen (vrouwen / kinderen) die gele jerrycans met water lopen te dragen, mannen die ze meenemen op de fiets of de brommer. Ook hier de kleine goed onderhouden kostgrondjes, de kleine hutten en huisjes, kinderen die niet naar school gaan. En… geen plastic zooi; plastic tasjes zijn verboden, evenals in Burundi. Daar kunnen we nog wat van leren. Het is dus ondanks de vele mensen, schoon. Bovendien moeten ze nog steeds een soort community service doen; een paar uur op de zaterdagochtend schoonmaken, eventueel af te kopen.

We zijn leuke mensen tegengekomen, hebben op prachtige plekken gestaan. Hebben ons overal veilig gevoeld. Zien op sommige plekken heel veel militairen, vooral in de buurt van Burundi waar de grens in een Nationaal Park open is en richting DRC. Er zijn politiecontroles maar meestal alleen om even een praatje te maken, heel relaxed.

Een land dat heel veel indruk heeft gemaakt. 

Boeken; 

Een wolkenkrabber op de savanne - Koert Lindjer

An ordinairy man,  the true story behind Hotel Rwanda - Paul Rusesabagina

Oog in oog met de duivel, de genocide in Rwanda, 1994 - Romeo Dallaire

Fa